تأسیسات چیست و به چه کار می‌آید؟

تأسیسات ساختمان، به عنوان قلب تپنده یک ساختمان بوده و یک نیاز اولیه و حیاتی محسوب می‌شود. کلیه امکانات هر ساختمان، اعم از امکانات سرمایشی و گرمایشی، برقی، روشنایی، صوتی و تصویری، آب و فاضلاب، بهداشتی تا کوچکترین اعضاء مانند انواع ترموستات در راستای تأمین آسایش ساکنان آن است. همه این امکانات در سایه خدمات تأسیسات ساختمانی قابل دستیابی است.

کلمه تأسیسات ساختمانی نخستین بار زمانی مطرح شد که مفاهیمی مانند تهویه مطبوع، سیستم‌های گرمایشی، لوله‌کشی و آب‌رسانی، نگهداری مواد غذایی، دفع فاضلاب، ایمنی، و موارد مشابه برای بشر اهمیت یافت.

تأسیسات ساختمانی یعنی استفاده مناسب از تمام امکانات تأسیساتی و مهندسی‌های مکانیک، برق، عمران، و معماری، با این هدف که سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی، تهویه مطبوع، آب و برق، گاز، فاضلاب، ارتباط داخلی و بیرونی ساختمان، و حمل‌ونقل، به بهترین نحو ممکن نصب و راه‌اندازی شده و به فعالیت بپردازند.

تأسیسات ساختمانی به دو نوع اصلی زیر تقسیم می‌شوند:

• تأسیسات برقی (الکتریکی)
• تأسیسات مکانیکی

تأسیسات برقی

تأسیسات برقی (الکتریکی) عبارت است از طراحی و اجرای سیم‌کشی برق و تلفن ساختمان‌های مسکونی و صنعتی.

تأسیسات الکتریکی عبارتند از سیستم روشنایی، تلفن، آنتن مرکزی، و سیستم اعلام حریق که همگی با برق کار می‌کنند. برق مورد نیاز نیز توسط شرکت برق (توانیر) تأمین می‌شود. در واقع تأسیسات برقی ساختمان‌ها، برق مورد نیاز گرمایش، روشنایی، و تجهیزات برقی داخل ساختمان را تأمین می‌کنند.

تأسیسات مکانیکی

تأسیسات مکانیکی نقش بسزایی در تامین آسایش و آرامش انسان در منزل و محل کار دارد. تأسیسات مکانیکی بخشی از تأسیسات ساختمان‌هایی است که افراد هر روز با آن سر و کار دارند. در واقع می‌توان گفت که تأسیسات مکانیکی کمک شایانی به حفظ آرامش و آسایش جسمی و روحی ساکنان ساختمان می‌کنند.

به‌طور کلی، تأسیسات مکانیکی به دو نوع صنعتی و ساختمانی تقسیم می‌شوند. تأسیسات مکانیکی صنعتی شامل سیستم‌های آبرسانی و انتقال آب، فاضلاب و سیالات، تصفیه آن، و تولید انرژی از سیال می‌گردند.

تأسیسات چیست و به چه کار می‌آید؟

تأسیسات مکانیکی ساختمانی عبارت‌اند از:

• تأسیسات گرمایشی و سرمایشی
• تأسیسات بهداشتی (آب و فاضلاب)
• تأسیسات گازرسانی
• تأسیسات استخر
• تأسیسات آتش‌نشانی
• تأسیسات و تهویه بیمارستان‌ها
• تأسیسات سیستم‌های بخار
• تأسیسات پله‌برقی و آسانسور
• تأسیسات آب‌نما و فواره

تأسیسات گرمایشی و سرمایشی

این نوع تأسیسات اهمیت زیادی در صنعت ساختمان دارند و معمولاً گرما را از جسم گرم‌تر به جسم سردتر انتقال می‌دهند. تجهیزات گرمایشی با انتقال گرما به هوا، محیط را گرم می‌کنند. تجهیزات سرمایشی نیز به‌واسطه حذف گرمای هوا موجب ایجاد هوای خنک در محیط می‌شوند.

تأسیسات چیست و به چه کار می‌آید؟

تأسیسات بهداشتی (آب و فاضلاب)

بشر از ابتدای خلقت نیاز حیاتی به آب داشته است. در گذشته، با توجه به کم بودن جمعیت کره زمین، همین که منابع آب شیرین کفاف کشاورزی و آشامیدن را می‌داد کافی بود. در حال حاضر اما برای تأمین آب، به تأسیسات آبرسانی شهری، سیستم‌های توزیع، مخزن‌های ذخیره‌سازی آب، سامانه‌های متعادل‌سازی جریان و فشار ورودی و خروجی، و تعادل فشار نیاز است.

نکته بعدی، بازگرداندن فاضلاب حاصل از مصرف روزانه به چرخه‌ طبیعت است. در نتیجه، در کنار سیستم‌های آبرسانی، استفاده از تأسیسات فاضلاب نیز کاملاً ضروری است.

تأسیسات گازرسانی

تأسیسات گاز رسانی، مطابق با قوانین مقررات مربوطه، زیر نظر شرکت گاز و سازمان نظام‌مهندسی ساختمان طراحی و راه‌اندازی می‌شوند. اجزای تشکیل‌دهنده سیستم تأسیسات گازرسانی عبارت‌اند از علمک، رگولاتور، کنتور، بست، برچسب انرژی، شیر مصرف گاز، شیر ترموستات، و شیلنگ.

تأسیسات استخر

تأسیسات استخر بسته به نیازها و امکانات، متنوع است. تأسیسات استخر عمدتاً به 6 بخش اصلی تقسیم می‌گردد:

الف) مدار گردش آب (Circulation)

ب) آب‌نما و فواره (Water features)

ج) هیترها (Heaters)

د) سیستم‌های اتوماتیک مواد شیمیایی (Automated chemical systems)

ه) روشنایی (Lighting)

و) سیستم کنترل (Control system)

تأسیسات آتش‌نشانی

با توجه به رشد حوادث غیرمترقبه و آتش‌سوزی، سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری‌ها دست به اقداماتی جهت افزایش ایمنی در معماری، ساختار و دسترسی کاربری شهری زده است. مقررات ایمنی آتش‌نشانی در بخش ضوابط ایمنی تأسیسات مکانیکی و الکتریکی آمده‌اند. اجزای سیستم اطفای حریق طبق آیین‌نامه آتش‌نشانی شامل مخزن آب، پمپ آب، لوله‌کشی، اتصالات، و جعبه آب آتش‌نشانی در طبقات و پارکینگ‌ها می‌شوند.

تأسیسات و تهویه بیمارستان

تأسیسات و تهویه مطبوع در بیمارستان اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد و باید در کنار رعایت استانداردها، آسایش مراجعین را نیز در نظر گرفت. بر اساس استانداردهای بهداشتی، در بیمارستان‌ها جریان هوا باید از فضای استریل‌تر به سمت کمتر استریل باشد. از این‌رو، سیستم‌های تهویه مطبوع باید با توجه به جهت جریان هوا و در مکان مناسب به‌درستی نصب شوند. تأسیسات گازهای طبی در بیمارستان، از جمله گاز اکسیژن، دی‌اکسید کربن، هوای فشرده و نیترو اکساید نیز بسیار مهم هستند.

تأسیسات سیستم‌های بخار

برای آنکه عملکرد تأسیسات سیستم بخار رضایت‌بخش باشد باید اندازه لوله‌ها و شیرهای کنترل، تقلیل فشار و تله‌های بخار به‌درستی انتخاب شوند.

تأسیسات چیست و به چه کار می‌آید؟

تأسیسات پله‌برقی و آسانسور

معمولاً پله‌برقی در اماکنی نصب می‌شود که یا امکان استفاده از آسانسور وجود نداشته نباشد، یا آنکه حجم تردد بسیار بالاتر از ظرفیت آسانسور باشد. فرودگاه‌ها، مراکز خرید، مراکز اداری تجاری، ایستگاه‌های مترو و راه‌آهن، پل‌های عابر پیاده، و هتل‌ها، ازجمله مکان‌هایی هستند که معمولا به پله‌برقی مجهزند. اجزای تأسیسات پله برقی عبارت‌اند از پلتفرم‌های بالا و پایین که حفاظ در آن جای گرفته، موتور، پله‌ها، و گیربکس.

تأسیسات آب‌نما و فواره

تأسیسات آب‌نما و فواره برای ساختمان‌های ویلایی، اداری، تجاری، خانگی و لابی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. آب‌نماها انواع مختلفی دارند؛ مانند آب‌نمای طبیعی، دیواری و کلاسیک. تأسیسات آب‌نما حتماً باید عایق‌کاری شود.

کارشناس تأسیسات

همانطور که شرح داده شد، بخش تأسیسات یکی از قسمت‌های کلیدی در ساختمان‌هاست که در ساختمان‌سازی کاملاً مورد توجه قرار می‌گیرد. اهمیت تاسیسات در این است که آسایش ساکنان ساختمان در گرو عملکرد مطلوب سیستم‌های تأسیساتی، اعظم از بهداشتی، سرمایشی، و گرمایشی است.

حال که به اهمیت تأسیسات پی بردیم بهتر می‌توانیم متوجه اهمیت کارشناس تأسیسات، که مسئولیت طراحی، نصب و راه‌اندازی، و پشتیبانی از سیستم‌های تأسیساتی را برعهده دارد، شویم.

کارشناس تأسیسات باید فردی آموزش دیده، ماهر، و مجرب باشد. افراد علاقمند به فعالیت‌های تاسیساتی می‌توانند پس از گذراندن دوره‌های آموزشی فنی در زمینه طراحی، پیاده‌سازی، نصب و تعمیر تأسیسات بهداشتی، سرمایشی، گرمایشی، فاضلاب، گازرسانی و تهویه، و طی نمودن دوره‌های کارآموزی، در ساختمان‌ها مشغول به کار شده و به ارائه خدمات بپردازند.

خطرات شغل تأسیسات

کارشناس تأسیسات ممکن است با خطرات زیادی در حین کار مواجه شود که برای حفظ امنیت، باید اصول ایمنی و بهداشتی را بطور کامل رعایت کند. همچنین، فرد تاسیساتی باید از نیروی بدنی نسبتاً خوبی برخوردار باشد. از جمله خطراتی که کارشناس تأسیسات ممکن است حین کار با آن‌ها مواجه شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• برق و گازگرفتگی
• محیط کاری شلوغ
• گرما، سرما و رطوبت بالا
• احتمال سقوط و افتادن

این شغل به خاطر نیاز به کار بدنی طاقت‌فرسا، کمی مردانه بوده و ساعات کاری آن حدوداً تمام‌وقت است. البته این بدین معنا نیست که زن‌ها نمی‌توانند کارشناس تأسیسات شوند. کارشناس تأسیسات بسته به محیط کار که مسکونی باشد یا تجاری-صنعتی باید از نقشه‌های تأسیسات ساختمان سر دربیاورد. توانایی طراحی و اجرای تأسیسات گاز، لوله‌کشی آب سرد و گرم، راه‌اندازی سیستم گرمایش و سرمایش، تأسیسات مکانیکی ساختمان، و غیره از دیگر مهارتهایی است که یک کارشناس تأسیسات باید از آن برخوردار باشد. متخصص تأسیسات باید از مهارت‌های فنی و عملی خوبی نیز برخوردار بوده و آمادگی جسمانی بالایی داشته باشد. همچنین، مهارت ارتباطی مناسب و توانایی کار فردی و تیمی از دیگر ویژگی‌های هستند که یک متخصص تأسیسات باید داشته باشد.

زمینه‌ها و عناوین شغلی رشته تأسیسات

نحوه آموزش در شغل تأسیسات به‌صورت تجربی و حرفه‌ای است. برای دوره آکادمیک، باید پس از سال اول دبیرستان در رشته تأسیسات بهداشتی ساختمان، تأسیسات گرمایشی ساختمان، تأسیسات گازرسانی، تأسیسات حرارتی برودتی و تأسیسات تهویه مطبوع ساختمان از شاخه کار و دانش ثبت‌نام کنید.

شاخه فنی و حرفه‌ای نیز با رشته تأسیسات امکان تحصیل در این رشته را برای علاقه‌مندان فراهم می‌کند.

دوره دانشگاهی تأسیسات در دو مقطع کاردانی و کارشناسی ناپیوسته ارائه می‌شود. مهندسی مکانیک نیز گرایش تأسیسات دارد. علاوه بر دوره‌های دانشگاهی، آموزشگاه‌های فنی و حرفه‌ای هم دوره‌های تخصصی تأسیسات در شاخه‌های مختلف برگزار می‌کنند. در ادامه زمینه‌ها و عناوین شغلی تأسیسات را مشاهده می‌نمایید:

• راه‌اندازی و تعمیر دستگاه‌های سردکننده خانگی
• راه‌اندازی و تعمیر سیستم‌های حرارت مرکزی
• جوشکاری برق و گاز
• لوله‌کشی آب ساختمان
• نقشه‌کشی تأسیسات مکانیکی ساختمان

انواع تاسیسات در یک ساختمان

تاسیسات در حالت کلی به دو نوع مکانیکی و الکتریکی تقسیم می شود. همان طور که مطالعه کردید انواع تهویه های هوا، سیستم های گرمایشی و سرمایشی، گاز رسانی، آب و فاضلاب، آتش نشانی، طراحی ها و اجرای آسانسور و سیستم های بخار در گروه تاسیسات مکانیکی قرار دارند.

نوع دیگری از تاسیسات وجود دارد که در دسته تاسیسات حرارتی قرار دارند. تابشی، رسانایی، تبخیر و همرفت از انواع تاسیسات حرارتی هستند که در سال های اخیر توجهات زیادی به خود جلب کرده اند.

لوله کشی های تهویه مطبوع

این نوع لوله کشی و تجهیزات نیز در داخل ساختمان برای جابه جایی هوای آلوده با هوای پاک و تمیز می شوند. به بیان ساده تر، جایگزینی هوای مطبوع با هوای آلوده و بی اکسیژن کار مفیدی است که این نوع تاسیسات انجام می دهند.

تاسیسات روشنایی

اگر به برخی از آپارتمان های حومه شهر وارد شده باشید در بالا فتن از پله ممکن است خطای روشنایی وجود داشته باشد. اگر قوانین مقررات ملی ساختمان مورد توجه قرار گیرد، عدم روشنایی در راه پله ها به محض ورود ساکنین یک تخلف است که باید توسط مدیر ساختمان پاسخ داده شود. راه پله ها، آسانسور و تمام راه های ورودی و خروجی باید روشنایی زیادی داشته باشند تا افراد به محض ورود و خروج با مشکلاتی مواجه نشوند.

اگر در ساختمان های لوکس و مجلل استخر و سونا نیز وجود داشته باشد به دلیل حفظ امنیت و بالا بردن سلامت جانی ساکنین باید سیستم های روشنایی از ترانس ۱۲ ولت استفاده کنند. البته بهره گیری از بریرهای مناسب برای این کار نیز در تراس کاهنده نیاز است.

تاسیسات مرتبط با شوفاژ

شوفاژ به تاسیساتی گفته می شود که در داخل آن، یک سیال وجود دارد که از طریق بویلر و پکیج داغ شده و به تبادل کننده های حرارتی منتقل می شوند. این مبدل ها شامل، رادیاتور، گرمایش از کف و فن کوئل است. این تاسیسات آب گرم مصرفی برای استحمام و نظافت و شستشو را فراهم می کند. حتی خرابی آن نیز باعث خنک شدن رادیاتور شده و در نهایت آب مصرفی در موتورخانه نیز سرد خواهد شد.

تاسیسات ساختمان بایستی به خوبی طراحی شوند تا به درستی کار کنند. همچنین این سیستم ها می بایستی با سیستم ساختاری ساختمان هماهنگ باشند که این امر مستلزم دانش و تخصص مهندسان و معماران حرفه ای ساختمان است.

اهمیت تاسیسات سرمایشی و گرمایشی

کنترل و نظارت بر فشار هوا و ایجاد فضای تازه و مناسب باعث می شود تا کیفیت هوای داخلی ساختمان افزایش یابد. تعمیز و نگهداری این تجهیزات بسیار مهم و اساسی است. فیلترهای موجود در این نوع تاسیسات باید مدام بازرسی شده و تعویض شوند. دلیل این بررسی های جزئی به خاطر رشد میکروب ها است. جایگزینی هوای تازه به قدری مهم و ضروری است که اکسیژن جایگزین دی اکسید کربن شده و به این واسطه سلامتی افراد تهدید نخواهد شد.

اگر ساختمان شما در یک منطقه گرمسیری از ایران قرار داشته باشد نیاز به استفاده از تاسیسات سرمایشی بیشتر شده و برای مناطق سردسیر نیز این نیاز مختص به سیستم های گرمایشی است. البته توجه به متراژ و نوع استفاده از این سیستم ها نیز متفاوت است. به نظر می رسد توضیحات جزئی تر در مورد آن ها نیاز به یک مقاله دیگر دارد.

جمع بندی

با توجه به مطالب موجود در مقاله فوق، به موضوع تاسیسات و انواع آن پرداخته شد و تمام نکات مرتبط با تاسیسات نیز به طور کلی مورد بررسی قرار گرفت. هر یک از موارد ذکر شده در بالا توضیحات مفصل و بسیار زیادی دارند که ذکر تمام آن ها از حوصله این مقاله خارج است. به عبارت دیگر، وجود هر کدام از این تاسیسات موجود در مقاله، بسیار مهم و حیاتی است و آسایش و رفاه ساکنین ساختمان نیز در گرو این نوع تجهیزات است.

البته بهتر است بدانید که طراحی و اجرای آن ها نیز مستلزم وجود محصولات با کیفیت و دستان توانای یک مهندس با تجربه و متبحر است تا بتواند تاسیسات موجود در ساختمان را طوری راه اندازی کند که نیازی به تعویض کوتاه مدت باشد. این نوع تجهیزات اگر طبق اصول و استاندارد خاصی نصب شوند اتلاف انرژی نیز مطرح نخواهد شد. برای اینکه بهترین استفاده را در حال و آینده از تاسیسات موجود در ساختمان خود داشته باشید بهتر است از مراکز معتبر در این زمینه مشورت بگیرید.

جهت اطلاعات بیشتر و مشاوره رایگان با تیم ویلاسازان شکوه دماوند در تماس باشید.

دفترکار: 02176392133

موبایل: 09122835498